“Do
grandor do teu espíritu depende todo; canto máis pequeno sexa máis terra
precisará. Se o teu pensar é fondo, a túa Terra, para ti, non terá cabo;
nela estará o mundo con tódolos seus climas. Se o teu pensar se detén na codia
das cousas, non digas tampouco: Galicia é ben pequena; pequeno es ti, que
endexamais poderás concebir nada grande.”
Vicente Risco
Con
un título tirado dun dos relatos de Rafael Dieste en Dos arquivos do trasno e
unha cita de Vicente Risco, quería referirme á concepción que teñen moitos
seres humanos, algúns galegos tamén, sobre a grandeza das cousas.
Como
unha especie de metáfora cotiá, a grandeza, o grandor, entendido como elemento voluminoso, aparece asociado á idea
de progreso, de ben. Digo isto sembrando un libro de Lakoff que me agasallaron
hai uns cantos anos (Metáforas de la vida cotidiana) no que se describe e
exemplifica como certas cousas se asocian con outras, ás veces para o ben e ás
veces para o mal ou como elementos positivos ou negativos, segundo a
transcendencia e simbolismo acadados por cada un deles no contexto social no
que se move a civilización.
Igual
que a cor negra é habitualmente asociada co malo, a cor branca goza de total
positividade e candidez. Un signo + sempre é cara arriba e un signo – sempre
cara abaixo, aínda que tantas veces acrecentar poida resultar negativo. O mundo
racional sempre está arriba e o mundo emocional sempre está abaixo, e é
superado polo primeiro no entendemento das persoas.
Seguindo
nesta liña metafórica, quería referirme á dicotomía grande-pequeno no contexto
galego en que nos movemos.
Comezarei
con algunhas preguntas:
por
qué tantos galegos preferimos as cousas grandes? Ou mellor dito, por que para
resultar atractivos desde calquera punto de vista nos empeñamos en facer cousas
de grande tamaño: o máis grande porto, a máis grande praza, o máis grande cartel,
o máis grande e longo paseo marítimo, ou a máis grande cuchipanda na que sobre
todo tipo de alimentos… e así valoramos as cousas segundo sexan máis grandes ou
máis pequenas. Supoño que non é un trazo privativo dos galegos senón de boa
parte do mundo occidental. Isto quizás se poida deber á influencia da cultura
anglosaxona dos EUA, onde disque é habitual construír edificios grandes e ter
coches moi grandes e rechamantes. O grandor das cousas chega a tal punto que
mesmo diferentes países e arquitectos do mundo, compliten entre si por
construír o edificio máis alto. Por que un lugar grande se relaciona co
desenvolvemento e un lugar pequeno coa falta de desenvolvemento económico? Por
que é mellor que nunha comunidade administrativa haxa moitos ca poucos
habitantes? Por que os políticos se empeñan en facer grandes obras, aínda que
non sexan realmente necesarias? Exemplos témolos en todas as partes da
xeografía, aínda que A Cidade da Cultura de Santiago de Compostela sexa o máis
paradigmático e rechamante.
Admitirán
comigo que para boa parte da poboación galega é mellor ser alto ca baixo, ter
un embarcadeiro grande preto na nosa vila, vivir nunha vila grande, se se vive
nunha cidade canto máis grande mellor, pero sobre todo, ter un coche e unha
casa grandes.
Supoño
que este tipo de metáforas calan no individuo de diferentes maneiras segundo o
nivel sociocultural e, en menor medida, a clase social á que se pertenza, pero
tamén segundo o lugar no que se viva e por extensión, a concepción cultural do
grandor das cousas.
Pequeno porto en O Barqueiro |
É
habitual a seguinte conversa entre algún veciño de por aquí e algún turista
castelán, de Madrid, poñamos por exemplo.
Di o
madrileño: “Es muy bonita esta casa que están restaurando. Además es amplia y
tiene un terreno precioso para hacer una huerta”
O
galego non di nada, pero pensa: “Pois a min paréceme máis ben cativa e non sei
que clase de horta pensa facer, caberá un rego pequeno de leitugas e tres ou
catro repolos, aproveitando ben o espazo” Logo comentarao na casa coa familia e
discernirán que claro, ao viviren nunha cidade grande o concepto espacial varía
con respecto ao do aldeán. Para un aldeán, que é o mismo ca dicir para un
galego -pois case todos os galegos temos as raíces no rural- unha horta conleva
máis de 5 ferrados onde poder plantar un terreo de patacas, leitugas, verzas,
cebolas, pementos e tomates que produzan para toda a familia e parte do
vecindario. Nun terreo como o da casa en cuestión só lle estará permitido ao
noso galegosubconsciente, plantar unhas cantas rosas e dúas margaridas. Desta
maneira, para o galego, a horta do madrileño resultará unha argallada daquel
que cava porque non ten outra cousa que facer.
Éme
interesante reparar na variante do querer facer o que non debe ser, isto é,
construír edificios, xardíns, portos, pensando na grandeza das cousas, cando as
realidades viven en pequenos mundos, non por iso con menos grandor ca os
anteriores. O mero feito de seren pequenos convírteos, para moitos, en elemento
a desprezar e malinterpretar, e por iso estas grandes pequeneces son ás veces
destruídas a favor do grande e novidoso. Deste xeito pequenas casas
tradicionais son derrubadas e substituídas por novas construcións máis grandes
e novas, outras veces reconstruídas máis ca restauradas, para facelas máis
amplas e espaciosas eliminando calquera atisbo do que a mesma casa foi antes de
ser reparada. É por este mal uso da conciencia polo que os camiños e
corredoiras rurais transformámolos en máis grandes estradas alcatranadas, os
cercados das casas convertémolos en faraónicos muros de cemento, e do mesmo
xeito inxectamos cantidades inxentes de diñeiro no maldito e malentendido grande
progreso que parte da voluminosidade das cousas.
As
cousas son o que son e están onde están. Se precisamos unha casa grande, para
qué mercar unha pequena. E se precisamos a pequena, non ten sentido facerse
cunha casa grande, pois este principio vai en contra da sostibilidade das
cousas. O mesmo acontece cos bens públicos de calquera índole.
En
conclusión, disfrutemos tamén das cousas pequenas que nos ofrece o entorno,
porque moitas cousas pequenas ben arranxadas e axeitadas debidamente ao seu
contexto forman unha grande, e canto máis se acomoden, máis grandor
desprenderán. Ademáis a unión de moitas cousas pequenas resultan outra xigante,
baseada na arquitectura das formigas.
Por
iso cómpre ter en conta o texto de Vicente Risco, e pensar que o grandor da túa
casa, do teu coche, da túa vila, do teu concello e do teu país non se sustenta
no seu tamaño, senón no seu espírito. Ou non seremos quen de concebir nada
realmente grande?
Pequena granxa-escola con cabras en Holanda |
No hay comentarios:
Publicar un comentario